De bedoeling hiervan is dat logopedisten, taal/spraakpathologen en neurolinguïsten hierbij te rade kunnen gaan voor
- Een korte globale omschrijving van de therapie;
- De effectiviteit van de therapie volgens de NHMRC (National Health and Medical Research Council) met een korte samenvatting van de studies waarin de therapie geëvalueerd is en een verwijzing naar de artikelen;
- Het doel van de therapie;
- De ICF domeinen;
- De PMA-selectie (selectiecriteria: ernst/aard afasie, stadium herstelproces);
- Ingrediënten: therapieprotocol, belangrijkste principes, stap-voor-stap werkwijze, mechanisme en theoretische onderbouwing;
- Wijze van aanbieden: face-to-face, groep, digitaal;
- Materiaal;
- Frequent gestelde vragen (QA);
- Videovoorbeelden indien beschikbaar;
- Toegevoegde bronnen: extra informatie over de beschikbaarheid;
- Literatuur.
Internationaal project
Een internationale groep heeft hieraan gewerkt met subsidie van de Tavistock Trust for Aphasia. Het project, inclusief de technische ondersteuning, wordt geleid vanuit Australië, La Trobe University, lead: Miranda Rose.
We hebben nu 25 therapiemethoden beschreven. De voertaal is Engels.
De Engelse versie is beschikbaar op internet: www.aphasiatherapyfinder.com. Het is de bedoeling dat de informatie ook ter beschikking komt van anderstaligen.
Doel
Het belangrijkste doel van het project is de overbrugging van de scheiding tussen theorie en praktijk bij de doelgroepen die betrokken zijn bij de behandeling van afatische patiënten. Via een enquête onder logopedisten in Australië en de USA begrepen wij dat er veel behoefte was aan een overzicht waarin de details van de therapiemethoden beschreven worden met voorbeelden, zodat de in de literatuur beschreven methoden zonder veel extra moeite op de werkvloer zouden kunnen uitgevoerd. De belangrijkste redenen waarom de recente ontwikkelingen in de afasietherapie niet altijd goed gevolgd kunnen worden zijn tijdgebrek en een tekort aan financiële middelen.
Methode
De tot nu toe beschreven methoden, de 25 therapieprofielen, zijn tot stand gekomen via een internationale groep experts op het gebied van de afasietherapie. Eerst werden de verschillende categorieën voor de indeling van de beschrijvingen vastgesteld. Vervolgens werden de therapieën door 2 experts beschreven. Daarna werden de oorspronkelijke beschrijvingen in opeenvolgende fases geëvalueerd door reviewers.
Werkgroep
De huidige werkgroep bestaat uit: Miranda Rose, Jade Dignam, Lisa Bunker, Sarah Wallace, Elisabeth Hoover, Lucy Dipper, Katie Monnelly, Sam Harvey, Bettina Mohr, Melanie Kirness, Sam Harvey en Evy Visch-Brink.
RCT's
Alle tot nu toe beschreven therapiemethoden zijn zoveel mogelijk in RCT’s geëvalueerd. De wijze van evaluatie was een belangrijk criterium voor de inclusie. Bij de meeste beschreven behandelmethoden worden uitgebreide protocollen weergegeven, zodat de toepassing in de praktijk zo eenvoudig mogelijk zou zijn. Het is echt aan te raden om aan de hand van de korte samenvattingen via de website dieper in de materie te duiken, al is het alleen maar om ideeën op te doen over toekomstige behandelingen. De artikelen waarin de behandelmethoden beschreven en geëvalueerd worden zijn toegankelijk via de website.
Wij hopen dat veel logopedisten in verschillende landen hier baat bij hebben en dat deze verzameling therapieën en de therapieën die nog beschreven gaan worden de creativiteit in de behandelkliniek stimuleert.
Evy Visch-Brink, 27/02/2025
Een korte samenvatting van de tot nu toe beschreven methoden
Algemene breed omvattende therapieën
Constant Therapy:
Een digitale therapie-app met 85 taken uit 14 taal/spraak en andere cognitieve domeinen, echter wel bestemd voor PMA. De therapeut kan het programma samenstellen, maar ook de PMA via een vragenlijst. De antwoorden, de antwoord tijden en de consistentie worden gecheckt, evenals welk type en hoeveel cues de PMA gebruikt heeft. Op basis hiervan geeft de app aan welke en hoeveel oefeningen voor de volgende sessies geschikt zijn. De therapeut kan het geheel monitoren.
Intensive and Comprehensive Aphasia Program (ICAP):
Een intensieve therapie (3 uur per dag gedurende 3 weken) met een grote variëteit aan behandelingen en settings (individueel, groep, PMA + partners, digitaal, huiswerk).
StepByStep computer app.based therapy for word finding:
De app is een screeningstool voor de mate van woordvindproblemen bij een PMA met als taken: benoemen, nazeggen, spraakherkenning en spelling. Oefeningen worden aangepast bij het taalprofiel en bij de persoonlijke interesse van de PMA. PMA kan zelf materiaal invoeren, hulpmiddelen zijn ingebouwd. Generalisatie mogelijk via een TotalChatApp.
Auditief Taalbegrip
Listen-in
Een digitale therapie t.b.v. het auditieve taalbegrip. Taken: matching woorden, frases en zinnen met afbeeldingen. Fonologische en semantische afleiders, soms ook achtergrondlawaai toegevoegd of/en de woorden zijn slechter verstaanbaar gemaakt i.v.m. situaties in het dagelijks leven. De therapie is samen met PMA’s ontwikkeld. PMA’s kunnen categorieën selecteren: zelfstandige naamwoord, werkwoorden, voornaamwoorden en tijdfactoren.
Spontane taal uitlokken
Melodic Intonation Therapy
Om de spontane taal op gang te brengen bij nonfluent PMA’s wordt er een overgang gemaakt van neuriën en zingen via Sprechgesang naar normaal taalgebruik. De essentiële karakteristieken zijn de overdreven zinsintonatie en het ritmisch tikken. Bij aanvang wordt de normale zinsintonatie geaccentueerd tot een melodiepatroon. De therapie kent een uitgebreide instructie in verschillende fasen met duidelijke regels voor overgangen naar de volgende stappen. Het uiteindelijke doel van de therapie is om de spontane taal op gang te brengen bij PMA’s met een ernstige nonfluent afasie en een redelijk taalbegrip.
Vloeiendheid
Speech Entrainment Therapy (SET)
App gericht op de productie van korte scripts van 50-70 woorden. PMA’s kunnen de teksten samen met de SLT (speech language therapist) uitspreken of met de video. Er zijn 39 scripts die 3 x herhaald worden in een relatief traag spreektempo.
Schrijven
Copy and Recall Treatment
Gestructureerde therapie om de spelling van woorden te leren. Er wordt een afbeelding aangeboden, PMA schrijft de naam op, als het niet goed is, wordt er een voorbeeld gegeven. PMA kopieert. Woord wordt weggehaald. Afbeelding getoond, PMA schrijft weer het woord op et cetera. Er wordt ook huiswerk gegeven.
Hardop lezen
Oral Reading for Language in Aphasia
SLT leest voor, wijst naar ieder woord, PMA doet dit ook. Vervolgens lezen ze samen, terwijl ze tegelijkertijd op de woorden wijzen. SLT past zich aan het tempo van de PMA. SLT zegt het woord, PMA wijst aan. SLT wijst het woord aan, PMA leest het hardop voor. Tenslotte leest de PMA de zin samen met de SLT.
Groepstherapie
Aphasia Group Treatment
Sociaal project, focus op natuurlijke conversatie met andere PMA’s. Nadruk op communicatief succes. Topics in overleg met deelnemers. SLT faciliteert conversatie.
Begeleiding PMA's
Peer befriending
Sociale en emotionele begeleiding door PMA’s met ervaring aan PMA’s die korter in dezelfde situatie zitten. Helpen om strategieën te ontwikkelen om zich aan te passen aan hun leven als PMA. Begeleiders worden eerst getraind via handboek en sessies met andere begeleider. De SLT faciliteert. Na de training: 6 bezoeken gedurende 3 maanden aan de ‘nieuwe’ PMA’s met na ieder bezoek verantwoording aan de SLT.
Communicatie
Promoting Aphasic Communicative Effectiveness (PACE)
Doel: bevorderen effectieve communicatieve uitwisseling tussen 2 mensen (SLT en PMA) via alle beschikbare communicatieve kanalen. Kan ingebed worden in een taalspel om de interactie tussen SLT en PMA te structureren en de basiselementen van conversatie in te sluiten: gelijkwaardige participatie, uitwisseling nieuwe informatie, keuze communicatief kanaal, natuurlijke feedback gebaseerd op het overbrengen van de boodschap. De SLT geeft geen direct advies, maar modelt.
Multi-Modelity Aphasia Therapy: M-MAT
Doel: verbeteren van verbale communicatie door gebruik van verbale en nonverbale strategieën tijdens een kaartspel met kaarten waarop voorwerpen en acties afgebeeld staan.
Intensieve therapie, multimodale cues, moeilijkheidsgraad. Therapeut modelt en geeft aan. Als praten niet lukt, worden andere communicative kanalen geoefend.
Constraint-Induced Aphasia Therapy (CIAT) of Intensive Language Action Therapy (ILAT)
Gestructureerde oefening van productie en begrip van speech acts in een communicatieve situatie (vragen, antwoorden, voorstellen, weerleggen etc.) via een kaartspel, waarbij de PMA’s elkaar niet kunnen zien. SLT modelt. Hoge intensiteit vereist.
Communication Partner Training
Doel: verbetering van de functionele communicatie tussen PMA en partners via verbetering van strategieën en het gebruik van de goede communicatieve kanalen. Eerst een didactische training: uitleg beroerte, afasie, strategieën, communicatieve kanalen (1 uur per week gedurende 7 weken). Vervolgens opname natuurlijke voorbeelden van conversatie tussen PMA en partner. Observatie van en discussie over communicatieve vaardigheden, facilitatie ontwikkeling persoonlijke verhalen, rollenspelen.
Discourse
Biographic-Narrative
Stimuleren van het vertellen van levensverhalen t.b.v. de (her)ontwikkeling van de identiteit na het krijgen van een afasie. Identiteit is een sleutelcomponent van de kwaliteit van leven. Ook geschikt voor PMA’s met een ernstige afasie of verbale apraxie (pictogrammen, geschreven taal). Individuele sessies: PMA vertelt, vervolgens vragen naar inhoud, daarna algemene topics behandeld als gezondheid, vrije tijd, relaties, carrière. Verleden, heden en toekomst belangrijk. Uiteindelijk groepsproces: ervaringen delen. SLT: communicatiemakelaar!
Language Underpins Narrative in Aphasia
Doel: faciliteren van vertellen van persoonlijke verhalen via woord-, zins- en discourseniveau. Integreren van gerenommeerde behandelingen zoals mapping, Semantic Feature Analysis. Na introductie: achtereenvolgens verbeteren van taal op multipele linguïstische niveaus: woordenschat uitbreiden, zinscomplexiteit vergroten, structuur verhaal verbeteren. Verhaal rijker en relevanter maken. Gepersonaliseerde volwassen wijze van leren door samenwerking PMA-SLT.
Narrative and Discourse Intervention in Aphasia (NADIA)
Gerenommeerde therapieën gebruiken om in monologen, verhalen, meningen, uitleg procedures microstructuur te verbeteren in combinatie met macrostructuur. Na vaststellen genre (verhaal, mening etc.) aandacht voor woordniveau, zinsniveau en verhaalstructuur. Per sessie worden een aantal topics geoefend.
Script training
Productie van monologen (of dialogen) over een bepaald onderwerp t.b.v. vocabulaire, articulatie en vloeiendheid. Herhaalde oefeningen van frasen en zinnen binnen een functioneel script, gericht op de linguïstische inhoud en geassocieerde motorische patronen. PMA selecteert persoonlijk relevant topic. SLT schrijft het script met input van PMA (3 tot 4 korte relatief eenvoudige zinnen). Per zin getraind. Als PMA de zin ten minste 20 keer kan produceren, volgende zin. Ten behoeve van de generalisatie kunnen woorden gevarieerd worden.
Syntaxis
Mapping
Verbetering productie en begrip van zinnen door syntactische vormen met betekenis te relateren via de thematische rollen van het werkwoord. Geschreven zinnen, PMA leest de zinnen en er wordt vragen gesteld over het werkwoord en de argumenten. In 3 fasen wordt er gevraagd naar de thematische rollen: actieve zinnen met actiewerkwoorden, actieve zinnen met statische werkwoorden en meer complexe zinsstructuren.
Treatment of Underlying Forms (TUF)
De focus ligt hier ook op het werkwoord, de thematische rollen en de zinsbouw, vooral op het gebruik van eenvoudige zinnen om meer complexe zinnen te bouwen. Uitgangspunt: het trainen van complexe structuren bevordert generalisatie naar meer eenvoudige zinnen. Stappen: Begripstraining en productie van transitieve werkwoorden, zinnen maken met woordkaarten die de thematische rollen aangeven, complexe niet canonieke zinnen maken met het werkwoord en de argumenten.
Verb Network Strengthening Treatment (VNeST)
Gericht op het versterken van het netwerk rond het werkwoord, het verbinden van het centrale werkwoord met de thematische rollen. Verschillende werkwoorden worden geactiveerd in gevarieerde schema’s, waarbij naar de functie van de argumenten gevraagd wordt, ook via een geschreven tekst. Hierover worden dezelfde soort vragen gesteld. Er worden eveneens zinnen voorgelezen waarbij de PMA moet aangeven of ze wel of niet kloppen.
Semantiek en Fonologie
Semantic Feature Analysis (SFA)
De woordvinding wordt gestimuleerd door de semantische netwerken rond doelwoorden te activeren. Het versterken van de verbindingen tussen de semantische en de lexicale representaties faciliteren de woordvinding. PMA benoemt een afbeelding, dan wordt gevraagd de eigenschappen van het woord te beschrijven zoals: welke categorie? Waar kun je het vinden? Waar doet het je aan denken? Hoe klinkt, voelt, smaakt het? Etcetera. Vervolgens wordt weer gevraagd om de afbeelding te benoemen.
Phonological Component Analysis (PCA)
Hierbij wordt de woordvinding gestimuleerd door de fonologische netwerken rond de doelwoorden te activeren. PMA benoemt een afbeelding en daarna wordt gevraagd naar de fonologische eigenschappen van het doelwoord. 1e klank, laatste foneem, aantal lettergrepen, noem een rijmwoord etcetera. Vervolgens wordt weer gevraagd de afbeelding te benoemen.
Phonomotor treatment
Gericht op fonemen en foneemsequenties in bestaande en niet/bestaande woorden t.b.v. de woordvinding. Moeilijkheidsgraad bepaald door mate van fonotactische waarschijnlijkheid en van de ´neighbourhood density´. Intensieve therapie, productie en perceptie via combinaties van fonemen tot lettergrepen van een toenemende lengte (2 tot 3 lettergrepen).
Cognitive-Linguistic Therapy (CLT)
Lexicaal-semantische therapie (BOX) en fonologische therapie (FIKS). Oefeningen op woord-, zins- en tekstniveau. BOX bestaat uit gevarieerde taken waarbij op basis van semantische kenmerken woorden van elkaar dienen te worden afgegrensd via multiple choice en goed/fout oefeningen. Er zijn verschillende moeilijkheidsgraden bepaald door abstractie, mate van semantische gerelateerdheid en frequentie. FIKS is gericht op de fonologische in- en outputroutes. Factoren die de moeilijkheidsgraad bepalen zijn: consonantclusters, aantal lettergrepen, fonologische similariteit en woordlengte. Ten behoeve van de generalisatie bevatten beide programma’s zeer gevarieerde oefeningen.
