Saskia Mooijman, Rob Schoonen, Ardi Roelofs & Marina B. Ruiter (21 Mar 2024): Benefits of free language choice in bilingual individuals with aphasia, Aphasiology DOI: Benefits of free language choice in bilingual individuals with aphasia (tandfonline.com, open access)
Inleiding
Meertaligheid wordt gekarakteriseerd door de mogelijkheid om te schakelen tussen talen. Dit vermogen is afhankelijk van controlemechanismen die de juiste taal activeren en de ongewenste taal onderdrukken. Het is onduidelijk of tweetaligheid een voordeel is voor personen met afasie (PMA). Meertalige PMA kunnen uitdagingen ondervinden bij het schakelen tussen talen, vanwege stoornissen in hun taal en/of controlemechanismen. Er is echter enig bewijs dat vrije taalkeuze bij gezonde meertaligen de efficiëntie van benoemen verhoogt. De huidige studie onderzoekt de dergelijke voordelen en inspanningen die gepaard gaan met de vrije taalkeuze voor meertalige PMA.
Methode
Deelnemers
De zeventien meertalige PMA (gemiddelde leeftijd: 61 jaar; 10 vrouwen, 7 mannen) die deelnamen waren moedertaalsprekers van het Nederlands met Engels of Duits als tweede taal. Sommige deelnemers spraken een derde of vierde taal. Alle deelnemers gebruikten hun tweede taal of hadden deze regelmatig gebruikt op een goed of uitstekend niveau. De afasie van de deelnemers was een gevolg van verworven hersenschade, zoals een hersenbloeding, ischemische beroerte of traumatisch hersenletsel. Alle deelnemers bevonden zich in de chronische fase van herstel.
Materialen en Procedure
Een aangepaste versie van de TeleTaalTest-NL werd gebruikt om te screenen of de verbale begrips- en woordvindingsproblemen niet te ernstig waren om deelname aan het onderzoek te belemmeren. Vervolgens vulden de deelnemers een vragenlijst en voltooiden zij vier benoemtaken met behulp van webgebaseerde software:
- Benoemen in één taal: afzonderlijke taken in de eerste en tweede taal.
- Benoemen van afbeeldingen met vrije keuze van taal.
- Benoemen van afbeeldingen met opgelegde taalschakelingen.
- Schakelen tussen zinstypes binnen de eerste taal.
De afbeeldingen moesten worden benoemd in het Nederlands, Engels of Duits, afhankelijk van de taalachtergrond van de deelnemer. De doelwoorden waren frequente, vroeg verworven, prevalente en concrete niet-cognate woorden.
Resultaten
Deelnemers waren nauwkeuriger en sneller op de benoemtaak waarbij ze vrijwillig mochten schakelen tussen talen in vergelijking met het benoemen in één taal en taken waarbij ze op verzoek moesten schakelen tussen talen. Ook waren er op de vrijwillige schakeltaak minder late antwoorden of gevallen waarbij een antwoord geheel uitbleef, in vergelijking met andere taken. Dit wijst erop dat wanneer het moeilijk is een item in de ene taal op te halen, de andere taal wordt ingezet. De toegankelijkheid van lexicale items in zowel de eerste als de tweede taal bleek een betrouwbare voorspeller voor de taalkeuze bij het vrijwillig schakelen tussen talen. Wanneer de toegankelijkheid werd gemeten door nauwkeurigheidsverschillen, kozen de deelnemers de taal waarin het item makkelijker toegankelijk was, zelfs als dat betekende dat ze moesten switchen. Er was geen bewijs voor verschillen of overlap tussen schakelverliezen bij schakelen tussen en binnen talen.
Discussie
Het ontbreken van statistisch bewijs voor overlap van schakelvaardigheden tussen en binnen talen benadrukt dat deze mechanismen mogelijk onafhankelijk functioneren bij meertalige PMA. Beperkingen van de studie waren individuele verschillen tussen de deelnemers in de steekproef, de beperkte steekproefomvang, de volgorde waarin de taken werden afgenomen en herhaling van de items, het verschil in taakcomplexiteit tussen de taken waarbij er op verzoek geschakeld moest worden, en het ontbreken van gelijkgestelde tests in beide talen van de deelnemers.
Conclusie
De bevindingen suggereren dat meertalige PMA baat hebben bij het vrijwillig schakelen tussen talen. Vrije taalkeuze biedt voordelen voor meertalige PMA, namelijk minder fouten en sneller benoemen in vergelijking met benoemen in één taal of met schakelen op verzoek, hoewel het ook hogere overstapkosten lijkt te genereren die kunnen voortkomen uit ophaalproblemen uit het lexicon. Het resultaat dat het gemak van het ophalen van woorden uit het lexicon verband houdt met taalkeuze, ondersteunt het idee dat de kennis van twee talen kan worden ingezet als compensatiemechanisme om de efficiëntie van het benoemen te vergroten. Deze bevindingen dragen bij aan het groeiende bewijs dat meertalige PMA hun kennis van twee talen kunnen gebruiken om woordvindingsproblemen te compenseren.
Implicaties voor de praktijk
Maak jij een bewuste keuze in welke taal je oefent met jouw meertalige cliënt/patiënt in de therapie? En waar baseer je deze keuze op?
