De MindMap als leidraad in het gesprek: Hoe Jan weer verhalen kon vertellen
Jan is verhalenverteller, wijnkenner, vrijwilliger in de dierentuin en gepensioneerd onderwijsdeskundige. In april 2020 wordt hij getroffen door een beroerte met als gevolg een forse vloeiende afasie. Het spreken lukt nog redelijk, al gebruikt Jan wel vaak verkeerde woorden en is hij daardoor niet altijd goed te volgen. Wat helemaal niet meer lukt is schrijven en een verhaal vertellen. Dat wat hij altijd zo goed kon, is schijnbaar onmogelijk geworden door het hersenletsel.
In juli komt Jan bij mij in de praktijk, zijn belangrijkste vraag is of hij weer kan leren schrijven. Daarnaast zou hij heel graag zijn werk als vrijwilliger in de dierentuin oppakken en weer verhalen vertellen aan anderen.
Omdat woorden schrijven redelijk goed lukt, net als korte zinnen zonder al te veel grammaticale constructies, stel ik Jan voor zijn verhalen en zijn kennis te gaan structureren in een Mindmap. Zo’n Mindmap is een visuele structuur, een soort brainstorm op papier waarbij informatie wordt geordend rondom een centraal thema. Jan heeft hiermee al ervaring vanuit zijn loopbaan in het onderwijs en hij reageert enthousiast op het idee. Meteen de volgende sessie komt hij met een Mindmap over dieren in de dierentuin.
In eerste instantie gebruiken we de Mindmap als structuur om het verhaal te vertellen maar op een gegeven moment breiden we de opdracht uit door naar aanleiding van de woorden en korte zinnen in de Mindmap langere meer complexe zinnen te formuleren zowel mondeling als schriftelijk. En zo leert Jan gaandeweg een manier om zijn verhalen begrijpelijk over te brengen.
Mindmap cadeau
Jan is zo enthousiast over deze werkwijze dat hij iedere week een Mindmap maakt. En zo komen er gedurende de 40 sessies die hij bij mij heeft zeer veel thema’s aan bod. Van reizen en dieren tot aan familie en vrienden en zijn levensverhaal.
Het is mooi te zien hoe Jan opbloeit door het weer kunnen vertellen van zijn verhaal en wat nog mooier is hij maakt er andere mensen ook blij mee. In plaats van een praatje op een verjaardag krijgen familieleden en vrienden nu een Mindmap cadeau van Jan met daarop de geschiedenis van hun wederzijdse vriendschap. Alle gezamenlijke belevenissen, reizen en belangrijke data staan in de Mindmap en zijn daarmee een prachtige ingang voor een goed gesprek en het ophalen van herinneringen. Iets wat voor Jan zonder deze structuur veel moeilijker zou zijn. De Mindmap is daarmee een leidraad geworden voor het gesprek. Jan en zijn echtgenote zeggen hierover het volgende: “Over het algemeen vinden mensen het moeilijk om met iemand met afasie te praten. Maar als je een Mindmap erbij pakt is het heel leuk want zo’n gesprek hebben ze nog nooit gevoerd. Je wilt toch je vrienden aan tafel houden en dit helpt echt. Onze kleinkinderen vroegen laatst: “Opa maak je voor ons ook een Mindmap?”.
Prima geheugen
Jan vindt het ook prettig dat anderen nu merken dat hij nog een prima geheugen heeft. “Een misvatting is vaak dat iemand met afasie het misschien niet meer zo goed weet allemaal maar al die kennis zit nog in mijn hoofd”, zegt hij, “door het taalprobleem komt het er niet meer goed uit. Ik kan er wel een Mindmap van maken en dan wordt het al veel makkelijker.”
Jan heeft alle Mindmaps van de logopedielessen in een doos bewaard zo kan hij als er bezoek komt één of meerdere onderwerpen kiezen waar het gesprek over kan gaan. Ook maakt hij nog regelmatig een nieuwe Mindmap voor een vriend of familielid.
Op onderstaande afbeelding heeft Jan in een Mindmap gezet hoe hij deze gebruikt om een verhaal te vertellen.
