Blog van Hannelore: “het afasiekaartje”

Hannelore van der Velden is sinds 1999 werkzaam als logopedist en klinisch linguïst bij De Hoogstraat Revalidatie in Utrecht. Zij werkt met mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Dagelijks werkt ze met personen met afasie. Elke maand schrijft zij een blog over haar ervaringen die ze graag met jullie zou willen delen. Deze maand schrijft Hannelore over het afasiekaartje.

"Het afasiekaartje"

Graag wil ik Vicky Voorbraak bedanken voor haar leuke gastblog over ‘op reis met afasie’. Wat fijn dat er weer gereisd kon worden, ook al werd het wel weer spannend door de Deltavariant van het corona-virus. Hopelijk had u een goede zomer en kon u er op uit, in goede gezondheid. In mijn vorige blog schreef ik dat de versoepelingen meer oefenmogelijkheden geeft voor revalidanten in ons centrum. We konden weer naar de ijssalon om de hoek. Of naar de bloemist zonder mondkapje. Een terrasje pakken met de afasiegroep kwam er nog niet van, maar dat zal vast niet lang meer duren.

Bij dit soort oefenmomenten buiten het revalidatiecentrum zorgen we altijd dat er een ‘afasiekaartje’ meegaat: een kaartje waarop staat uitgelegd dat de revalidant afasie heeft. (Dat hoeft trouwens niet per se een kaartje te zijn. De boodschap kan ook in de Whatsapp zitten, of in een digitaal communicatiehulpmiddel. De tekst kan dan worden uitgesproken door de uitspreekfunAlineactie van het apparaat, net als bij een TomTom.) Het doel van het afasiekaartje is het informeren van leken (bijvoorbeeld het winkelpersoneel), zodat ze in het contact met de afatische klant rekening kunnen houden met de communicatieproblemen. Dat klinkt logisch, maar er zitten hierbij twee adders onder het gras.

Adders onder het gras

Ten eerste zijn veel revalidanten een beetje huiverig om zo’n kaartje te gebruiken. Ze willen liever dat een bezoekje aan het terras zo ‘normaal’ mogelijk is. Een enkele keer gaat een revalidant liever nog niet mee. Dat doen ze liever weer ‘als de afasie over is’. Als dat aan de orde en bespreekbaar is, laten we deze gevoelens van schaamte of ongemak in de afasiegroep aan bod komen. Sommige lotgenoten uit de groep hebben al ervaring opgedaan met het ‘afasiekaartje’, en kunnen vertellen wat het oplevert in het contact met onbekenden: begrip, geduld, hulp, en een rustiger gesprek. Soms trekt dat iemand over de streep om tóch mee te gaan. Maar daar is wel moed voor nodig. Je moet toch een beetje ‘uit de kast’ met een beperking, en het is maar de vraag hoe de ander zal reageren. Zeker bij een beperking die uitgerekend de communicatie zo duidelijk beïnvloedt.

Dat is de tweede adder onder het gras. Want als je geen idee hebt wat afasie is, hoe weet je dan wat je moet doen om te helpen in een gesprek? We proberen dit zo duidelijk mogelijk op te schrijven op het kaartje.

Beroerte gehad

De laatste jaren beginnen we de tekst bijvoorbeeld niet meer met de afasie, maar zetten we de beroerte prominent in de eerste zin: ‘ik heb een beroerte gehad’. Want een beroerte – dat kennen de meeste mensen wel. Afasie is een stuk onbekender. Het besef bij de leek dat iemand een beroerte heeft gehad, maakt het contact meteen al wat gelijkwaardiger. Mensen met afasie vertellen me namelijk best vaak dat ze ‘niet voor vol worden aangezien’ door onbekenden die niet weten wat er aan de hand is. Zo was er bijvoorbeeld een revalidant met afasie die moeite had om de taxichauffeur te vertellen dat er een omleiding was, onderweg naar zijn huis. De reactie van de taxichauffeur was: ‘Meneer, bent u dronken?’. Kennis over afasie had meer begrip kunnen kweken bij de taxichauffeur, en wellicht de nare reactie kunnen voorkomen.

Concrete tips

Hoewel de beroerte héél belangrijk is om te vermelden op het kaartje, wordt natuurlijk ook de afasie vermeld, met daarbij concrete tips hoe de gesprekspartner kan helpen. Bijvoorbeeld rustig spreken, of korte zinnen gebruiken. Deze tips zijn op elk afasiekaartje weer anders, omdat elke afasie anders is. De tekst maken we altijd samen met de afasierevalidant. Bijna altijd staat uiteindelijk zoiets vermeld als: ‘ik heb tijd nodig om mijn bedoeling duidelijk te maken’. En veel revalidanten willen tot slot een bedankje vermelden op het kaartje: ‘alvast bedankt voor uw geduld’.

Oefenen om het kaartje te gebruiken

De meeste mensen met afasie gebruiken het kaartje vervolgens zelfstandig. Een revalidant uit dagbehandeling met een zeer ernstige afasie wilde graag weer naar de viskraam gaan, bij hem in de buurt, om af en toe een harinkje met uitjes te halen. Hij had het al een keer zelf geprobeerd, maar de visboerin snapte niet zo goed wat er met hem aan de hand was, en dat was nogal ongemakkelijk geweest voor deze revalidant. In de therapietijd stelden we een afasiekaartje op. En we maakten een apart gelamineerd kaartje met daarop: ‘Mag ik een haring met uitjes?’. We oefenden het gebruik van de kaartjes in de therapie, en dat ging zo vlot dat die revalidant de volgende dag al naar de viskraam was gelopen. En daar hadden ze begripvol gereageerd. En de haring met uitjes smaakte heerlijk.

Sommige revalidanten hebben wat meer hulp nodig bij het gebruik van het afasiekaartje. Dan gaan we met de revalidant mee als die voor de eerste keer een vraagboodschap gaat doen. Jacques wilde graag een bloemetje kopen voor zijn vrouw, voor hun trouwdag. De bloemist bij onze instelling om de hoek is altijd erg druk. Maar toen Jacques zijn afasiekaartje liet lezen aan de medewerkster, veranderde er iets in haar benadering, en verbeterde het contact. Er werd merkbaar meer tijd genomen. Jacques deed een positieve ervaring op, en merkte dat hij hiermee de ander de kans gaf om hem goed te helpen. Vanaf dat moment nam hij het kaartje steevast mee in zijn portemonnee.

Ik kan niet in één blog vangen hoeveel hulpvaardigheid, begrip, contact en vertrouwen zo’n klein stukkie gelamineerd papier al heeft opgeleverd.

Links

Legitimatiekaartje: “Ik heb afasie” – hersenletsel

Flyer week vd afasie.docx (afasienet.com)

maandag 16-08-2021

in categorie:

Geen reactie

Geef je reactie

Laatste reacties

Webshop

  • Bestel online voorlichting, spel- en oefenmaterialen, de Afasie Nieuwslezer, Top! 2Games, Top! Woordvinding en meer.

    Webshop

Als deelnemer heb je toegang tot

Steun Stichting AfasieNet
met een donatie